The Oxford Book of Latin Verse Part 43

ANONYMOUS

10 B.C.-50 A.D.

_228. Poetry and Science_

(_Prologue to a Poem on Aetna_)

AVREA securi quis nescit saecula regis?

c.u.m domitis nemo Cererem iactaret in aruis uenturisque malas prohiberet fructibus herbas, annua sed saturae complerent horrea messes, ipse suo flueret Bacchus pede mellaque lentis penderent foliis et pingui Pallas oliuae, secretos amnis ageret c.u.m gratia ruris?

non cessit cuiquam melius sua tempora nosse.

ultima quis tacuit iuuenum certamina Colchos?

quis non Argolico defleuit Pergamon igni impositam et tristi natorum funere matrem auersumue diem sparsumue in semina dentem?

quis non periurae doluit mendacia puppis desertam uacuo Minoida litore questus, quicquid et antiquom iactata est fabula carmen?

fortius ignotas molimur pectore curas: qui tanto motus operi, quae causa perennis explicet in densum flammas et trudat ab imo ingenti sonitu molis et proxima quaeque ignibus irriguis urat--mens carminis haec est.

principio ne quem capiat fallacia uatum sedis esse dei tumidisque e faucibus ignem Volcani ruere et clausis resonare cauernis festinantis opus: non est tam sordida diuis cura neque extremas ius est dimittere in artis sidera; subducto regnant sublimia caelo illa neque artific.u.m curant tractare laborem.

discrepat a prima facies haec altera uatum: illis Cyclopas memorant fornacibus usos, c.u.m super incudem numerosa in uerbera fortes horrendum magno quaterent sub pondere fulmen armarentque Iouem: turpe est sine pignore carmen.

proxima uiuaces Aetnaei uerticis ignis impia sollicitat Phlegraeis fabula castris.

temptauere (nefas) olim detrudere mundo sidera captiuique Iouis transferre gigantes imperium et uicto leges imponere caelo.

(his natura sua est aluo tenus, ima per orbis squameus intortos sinuat uestigia serpens.) construitur magnis ad proelia montibus agger: Pelion Ossa grauat, summus premit Ossan Olympus.

iam coaceruatas nituntur scandere molis, impius et miles metuentia comminus astra prouocat, infestus cunctos ad proelia diuos prouocat. admotis conterrita sidera signis, Iuppiter et caelo metuit dextramque corusca armatus flamma remouet caligine mundum.

incursant uasto primum clamore gigantes: hic magno tonat ore pater geminantque fauentes undique discordes comitum simul agmine uenti.

densa per attonitas rumpuntur flumina nubis atque in bellandum quae cuique potentia diuom in commune uenit. iam patri dextera Pallas et Mars laeuos erat, iam cetera turba deorum, stant utrimque deae: ualidos tum Iuppiter ignis increpat et iacto proturbat fulmine montis.

illinc disiectae uerterunt terga ruinae infertae diuis acies atque impius hostis praeceps c.u.m castris agitur materque iacentis impellens natos. tunc pax est reddita mundo, tunc liber cessat; uenit per sidera: caelum defensique decus mundi nunc redditur astris.

gurgite Trinacrio morientem Iuppiter Aetna obruit Enceladon, uasto qui pondere montis aestuat et petulans exspirat faucibus ignem.

haec est uentosae uolgata licentia famae.

uatibus ingenium est: hinc audit n.o.bile carmen.

plurima pars scaenae rerum est fallacia: uates sub terris nigros uiderunt carmine manis atque inter cineres Ditis pallentia regna, ment.i.ti uates Stygias undasque canisque.

hi t.i.tyon poena strauere in iugera foedum; sollicitant illi te circ.u.m, Tantale, cena sollicitantque siti; Minos, tuaque, Aeace, in umbris iura canunt idemque rotant Ixionis...o...b..m,-- quicquid et interius falsi sibi conscia terra est.

nec tu, terra, satis: speculantur numina diuom nec metuunt oculos alieno admittere caelo.

norunt bella deum, norunt abscondita n.o.bis coniugia et falsa quotiens sub imagine peccet, taurus in Europen, in Ledam candidus ales, Iuppiter, ut Danaae pretiosus fluxerit imber.

debita carminibus libertas ista, sed omnis in uero mihi cura: canam, quo feruida motu aestuet Aetna nouosque rapax sibi conferat ignis.

_229. Precatio Terrae_

DEA sancta Tellus, rerum naturae parens, quae cuncta generas et regeneras indidem, quae sola praestas tuam tutelam gentibus, caeli ac maris diua arbitra rerumque omnium, per quam silet natura et somnos concipit, itemque lucem reparas et noctem fugas: tu Ditis umbras tegis et inmensum chaos uentosque et imbris tempestatesque cohibes et, c.u.m libet, dimittis et misces freta fugasque solis et procellas concitas, itemque, c.u.m uis, hilarem promittis diem.

tu alimenta uitae tribuis perpetua fide, et, c.u.m recesserit anima, in tete refugimus: ita, quidquid tribuis, in te cuncta recidunt.

merito uocaris Magna tu Mater deum, pietate quia uicisti diuum numina; tu es illa uere gentium et diuum parens: sine qua nec moritur quicquam nec nasci potest: tu es Magna tuque diuum regina es, dea.

te, diua, adoro tuumque ego numen inuoco, facilisque praestes hoc mihi quod te rogo; referamque, diua, gratias merito tibi.

fidem quaeso, exaudi, et faue coeptis meis; hoc quod peto a te, diua, mihi praesta uolens.

herbas, quasc.u.mque generat maiestas tua, salutis causa tribuis cunctis gentibus: hanc nunc mihi permittas medicinam tuam.

ueniat medicina c.u.m tuis uirtutibus: quidque ex his fecero, habeat euentum bonum, cuique easdem dedero quique easdem a me acceperint, sanos eosdem praestes. nunc, diua, hoc mihi maiestas praestet tua quod supplex postulo.

circa 35 A.D.

_230. Epitaph of h.o.m.onoea and Atimetus_

TV qui secura procedis mente, parumper siste gradum, quaeso, uerbaque pauca lege.

illa ego quae claris fueram praelata puellis, hoc h.o.m.onoea breui condita sum tumulo, cui formam Paphie, Charites tribuere decorem, quam Pallas cunctis artibus erudiit.

nondum bis denos aetas mea uiderat annos, iniecere ma.n.u.s inuida fata mihi.

nec pro me queror hoc, morte est mihi tristior ipsa maeror Atimeti coniugis ille mei.

'sit tibi terra leuis, mulier dignissima uita quaeque tuis olim perfruerere bonis.'

Si pensare animas sinerent crudelia fata et posset redimi morte aliena salus.

quantulac.u.mque meae debentur tempora uitae, pensa.s.sem pro te, cara h.o.m.onoea, libens.

at nunc quod possum, fugiam lucemque deosque, ut te matura per Styga morte sequar.

'parce tuam, coniux, fletu qua.s.sare iuuentam fataque maerendo sollicitare mea.

nil prosunt lacrimae nec possunt fata moueri.

uiximus, hic omnis exitus unus habet.

parce: ita non unquam similem experiare dolorem et faueant uotis numina cuncta tuis.

quodque mihi eripuit mors inmatura iuuentae, id tibi uicturo proroget ulterius.'

_231. The Complaint of the Garden G.o.d_

QVID frustra quereris, colone, mec.u.m quod quondam bene fructuosa malus autumnis sterilis duobus adstem?

non me praegrauat, ut putas, senectus, nec sum grandine uerberata dura, nec gemmas modo germine exeuntis seri frigoris ustulauit aura, nec uenti pluuiaeue siccitasue, quod de se quererer, malum dederunt; non sturnus mihi gracculusue raptor aut cornix a.n.u.s aut aquosus anser aut coruus nocuit siticulosus: sed quod carmina pessimi poetae ramis sustineo laboriosis.

L. ANNAEVS SENECA

4 B.C.-65 A.D.

_232. Time_

OMNIA tempus edax depascitur, omnia carpit, omnia sede mouet, nil sinit esse diu.

flumina deficiunt, profugum mare litora siccant, subsidunt montes et iuga celsa ruunt.

quid tam parua loquor? moles pulcherrima caeli ardebit flammis tota repente suis.

omnia mors poscit. lex est, non poena, perire: hic aliquo mundus tempore nullus erit.

_233. Corsica_

BARBARA praeruptis inclusa est Corsica saxis, horrida, desertis undique uasta locis.

non poma autumnus, segetes non educat aestas canaque Palladio munere bruma caret, imbriferum nullo uer est laetabile fetu nullaque in infausto nascitur herba solo.

non panis, non haustus aquae, non ultimus ignis: hic sola haec duo sunt, exsul et exsilium.

_234. Athens_