The Oxford Book of Latin Verse Part 40

nec te praetereo, qui per caua saxa uolutans Tiburis Argei pomifera arua rigas, Ilia cui placuit, quamuis erat horrida cultu, ungue notata comas, ungue notata genas: illa gemens patruique nefas delictaque Martis errabat nudo per loca sola pede; hanc Anien rapidis animosus uidit ab undis glaucaque de mediis sustulit ora uadis atque ita 'quid nostras' dixit 'teris anxia ripas, Ilia, ab Idaeo Laumedonte genus?

quo cultus abiere tui? quid sola uagaris, uitta nec euinctas inpedit alba comas?

quid fles et madidos lacrimis corrumpis ocellos pectoraque insana plangis aperta manu?

ille habet et silices et uiuum in pectore ferrum, qui tenero lacrimas lentus in ore uidet.

Ilia, pone metus! tibi regia nostra patebit, teque colent amnes: Ilia, pone metus!

tu centum aut pluris inter dominabere nymphas: nam centum aut plures flumina nostra tenent; ne me sperne, precor, tantum, Troiana propago: munera promissis uberiora feres.'

dixerat; illa oculos in humum deiecta modestos spargebat teneros flebilis imbre sinus; ter molita fugam ter ad altas rest.i.tit undas currendi uiris eripiente metu; sera tamen scindens inimico pollice crinem edidit indignos ore tremente sonos: 'o utinam mea lecta forent patrioque sepulcro condita, c.u.m poterant uirginis ossa legi!

cur, modo Vestalis, taedas inuitor ad ullas turpis et Iliacis infitianda focis?

quid moror et digitis designor adultera uulgi?

desint famosus quae notet ora pudor!'

hactenus, et uestem tumidis praetendit ocellis atque ita se in rapidas perdita misit aquas: supposuisse ma.n.u.s ad pectora lubricus amnis dicitur et socii iura dedisse tori.

te quoque credibilest aliqua caluisse puella; sed nemora et siluae crimina uestra tegunt.

dum loquor, increscis latis spatiosior undis, nec capit admissas alueus altus aquas: quid mec.u.m, furiose, tibi? quid mutua differs gaudia? quid coeptum, rustice, rumpis iter?

quid, si legitimum flueres, si n.o.bile flumen, si tibi per terras maxima fama foret?

nomen habes nullum, riuis collecte caducis, nec tibi sunt fontes nec tibi certa domus; fontis habes instar pluuiamque niuisque solutas, quas tibi diuitias pigra ministrat hiemps; aut lutulentus agis brumali tempore cursus, aut premis arentem puluerulentus humum: quis te tum potuit sitiens haurire uiator?

quis dixit grata uoce 'perennis eas'?

d.a.m.nosus pecori curris, d.a.m.nosior agris; forsitan haec alios, me mea d.a.m.na mouent.

huic ego uae! demens narrabam fluminum amores!

iacta.s.se indigne nomina tanta pudet; nescio quem hunc spectans Acheloon et Inachon amnem et potui nomen, Nile, referre tuum!

at tibi pro meritas, opto, non candide torrens, sint rapidi soles siccaque semper hiemps!

_214. Farewell to Love-poetry_

QVAERE nouum uatem, tenerorum mater Amorum: raditur his elegis ultima meta meis; quos ego conposui, Paeligni ruris alumnus (nec me deliciae dedecuere meae), siquid id est, usque a proauis uetus ordinis heres, non modo militiae turbine factus eques.

Mantua Vergilio, gaudet Verona Catullo; Paelignae dicar gloria gentis ego, quam sua libertas ad honesta coegerat arma, c.u.m timuit socias anxia Roma ma.n.u.s.

atque aliquis spectans hospes Sulmonis aquosi moenia, quae campi iugera pauca tenent, 'quae tantum' dicat 'potuistis ferre poetam, quantulac.u.mque estis, uos ego magna uoco'.

culte puer puerique parens Amathusia culti, aurea de campo uellite signa meo!

corniger increpuit thyrso grauiore Lyaeus: pulsandast magnis area maior equis.

inbelles elegi, genialis Musa, ualete, post mea mansurum fata superstes opus!

_215. The Dead Parrot_

PSITTACVS, Eois imitatrix ales ab Indis, occidit: exsequias ite frequenter, aues; ite, piae uolucres, et plangite pectora pinnis et rigido teneras ungue notate genas; horrida pro maestis lanietur pluma capillis, pro longa resonent cornea rostra tuba!

quod scelus Ismarii quereris, Philomela, tyranni, expletast annis ista querela suis; alitis in rarae miserum deuertere funus: magna, sed antiquast causa doloris Itys.

omnes, quae liquido libratis in aere cursus, tu tamen ante alios, turtur amice, dole!

plena fuit uobis omni concordia uita, et stet.i.t ad finem longa tenaxque fides: quod fuit Argolico iuuenis Phoceus Orestae, hoc tibi, dum licuit, psittace, turtur erat.

quid tamen ista fides, quid rari forma coloris, quid uox mutandis ingeniosa sonis, quid iuuat, ut datus es, nostrae placuisse puellae?

infelix, auium gloria, nempe iaces!

tu poteras fragilis pinnis hebetare smaragdos tincta gerens rubro Punica rostra croco.

non fuit in terris uoc.u.m simulantior ales: reddebas blaeso tam bene uerba sono!

raptus es inuidia; non tu fera bella mouebas; garrulus et placidae pacis amator eras.

ecce, coturnices inter sua proelia uiuunt, forsitan et fiant inde frequenter a.n.u.s.

plenus eras minimo nec prae sermonis amore in multos poteras ora uacare cibos; nux erat esca tibi causaeque papauera somni.

pellebatque sitim simplicis umor aquae.

uiuit edax uultur ducensque per aera gyros miluus et pluuiae graculus auctor aquae; uiuit et armiferae cornix inuisa Mineruae, illa quidem saeclis uix moritura nouem; occidit illa loquax humanae uocis imago, psittacus, extremo munus ab orbe datum!

optima prima fere manibus rapiuntur auaris, inplentur numeris deteriora suis: tristia Phylacidae Thersites funera uidit, iamque cinis uiuis fratribus Hector erat.

quid referam timidae pro te pia uota puellae, uota procelloso per mare rapta Noto?

septima lux uenit non exhibitura sequentem (et stabat uacuo iam tibi Parca colo), nec tamen ignauo stupuerunt uerba palato: clamauit moriens lingua 'Corinna, uale!'

colle sub Elysio nigra nemus ilice frondet, udaque perpetuo gramine terra uiret: sique fides dubiis, uolucrum locus ille piarum dicitur, obscenae quo prohibentur aues; illic innocui late pasc.u.n.tur olores et uiuax phoenix, unica semper auis; explicat ipsa suas ales Iunonia pinnas, oscula dat cupido blanda columba mari.

psittacus has inter nemorali sede receptus conuert.i.t uolucris in sua uerba pias.

ossa tegit tumulus, tumulus pro corpore magnus, quo lapis exiguus par sibi carmen habet: 'colligor ex ipso dominae placuisse sepulcro; ora fuere mihi plus aue docta loqui.'

_216. Phyllis to Demophoon_

HOSPITA, Demophoon, tua te Rhodopeia Phyllis ultra promissum tempus abesse queror.

cornua c.u.m lunae pleno semel orbe coissent, litoribus nostris ancora pacta tuast: luna quater latuit, toto quater orbe recreuit, nec uehit Actaeas Sithonis unda ratis.

tempora si numeres, quae nos numeramus amantes, non uenit ante suam nostra querela diem; spes quoque lenta fuit: tarde, quae credita laedunt, credimus! inuitus nunc et amore noces.

saepe fui mendax pro te mihi, saepe notaui alba procellosos uela referre notos; Thesea deuoui, quia te dimittere nollet: nec tenuit cursus forsitan ille tuos; interdum timui, ne, dum uada tendis ad Hebri, mersa foret cana naufraga puppis aqua; saepe deos adiens, ut tu, scelerate, ualeres, c.u.m prece turicremis sum uenerata sacris; saepe, uidens uentos caelo pelagoque fauentis, ipsa mihi dixi 'si ualet ille, uenit'; denique fidus amor, quidquid properantibus obstat, finxit, et ad causas ingeniosa fui.

at tu lentus abes, nec te iurata reduc.u.n.t numina, nec nostro motus amore redis.

Demophoon, uentis et uerba et uela dedisti: uela queror reditu, uerba carere fide.

dic mihi, quid feci, nisi non sapienter amaui?

crimine te potui demeruisse meo.

unum in me scelus est, quod te, scelerate, recepi, sed scelus hoc meriti pondus et instar habet.

iura, fides ubi nunc commissaque dextera dextrae, quique erat in falso plurimus ore deus?

promissus socios ubi nunc Hymenaeus in annos, qui mihi coniugii sponsor et obses erat?

per mare, quod totum uentis agitatur et undis, per quod saepe ieras, per quod iturus eras, perque tuum mihi iurasti, nisi fictus et illest, concita qui uentis aequora mulcet, auum, per Venerem nimiumque mihi facientia tela, altera tela arcus, altera tela facis, Iunonemque, toris quae praesidet alma maritis, et per taediferae mystica sacra deae: si de tot laesis sua numina quisque deorum uindicet, in poenas non satis unus eris.

at laceras etiam puppis furiosa refeci, ut, qua desererer, firma carina foret, remigiumque dedi, quod me fugiturus haberes: heu! patior telis uulnera facta meis!

credidimus blandis, quorum tibi copia, uerbis, credidimus generi nominibusque tuis, credidimus lacrimis: an et hae simulare docentur?

hae quoque habent artis, quaque iubentur, eunt?

dis quoque credidimus. quo iam tot pignora n.o.bis?

parte satis potui qualibet inde capi.

nec moueor, quod te iuui portuque locoque: (debuit haec meriti summa fuisse mei!) turpiter hospitium lecto c.u.mula.s.se iugali paenitet et lateri conseruisse latus.

quae fuit ante illam, mallem suprema fuisset nox mihi, dum potui Phyllis honesta mori.

speraui melius, quia me meruisse putaui: quaec.u.mque ex merito spes uenit, aequa uenit.

fallere credentem non est operosa puellam gloria: simplicitas digna fauore fuit.

sum decepta tuis et amans et femina uerbis: di faciant, laudis summa sit ista tuae, inter et Aegidas, media statuaris in urbe, magnificus t.i.tulis stet pater ante suis; c.u.m fuerit Sciron lectus toruusque Procrustes et Sinis et tauri mixtaque forma uiri et domitae bello Thebae fusique bimembres et pulsata nigri regia caeca die, hoc tua post illos t.i.tulo signetur imago: 'hic est, cuius amans hospita capta dolost.'

de tanta rerum turba factisque parentis sedit in ingenio Cressa relicta tuo; quod solum excusat, solum miraris in illo heredem patriae, perfide, fraudis agis.

illa (nec inuideo) fruitur meliore marito inque capistratis tigribus alta sedet, at mea despecti fugiunt conubia Thraces, quod ferar externum praeposuisse meis, atque aliquis 'iam nunc doctas eat' inquit 'Athenas: armiferam Thracen qui regat, alter erit.

exitus acta probat'. careat successibus, opto, quisquis ab euentu facta notanda putat; at si nostra tuo spumescant aequora remo, iam mihi, iam dicar consuluisse meis.

sed neque consului, nec te mea regia tanget fessaque Bistonia membra lauabis aqua.

illa meis oculis species abeuntis inhaeret, c.u.m premeret portus cla.s.sis itura meos: ausus es amplecti colloque infusus amantis oscula per longas iungere pressa moras, c.u.mque tuis lacrimis lacrimas confundere nostras, quodque foret uelis aura secunda, queri, et mihi discedens suprema dicere uoce: 'Phylli, fac exspectes Demophoonta tuum!'

exspectem, qui me numquam uisurus abisti?

exspectem pelago uela negata meo?

et tamen exspecto, redeas modo serus amanti, ut tua sit solo tempore lapsa fides!

quid precor infelix? te iam tenet altera coniunx forsitan et, n.o.bis qui male fauit, Amor, atque tibi excidimus: nullam, puto, Phyllida nosti; ei mihi, si, quae sim Phyllis et unde, rogas, quae tibi, Demophoon, longis erroribus acto Threicios portus hospitiumque dedi, cuius opes auxere meae, cui diues egenti munera multa dedi, multa datura fui; quae tibi subieci latissima regna Lycurgi, nomine femineo uix satis apta regi, qua patet umbrosum Rhodope glacialis ad Haemum, et sacer admissas exigit Hebrus aquas, cui mea uirginitas auibus libata sinistris castaque fallaci zona recincta manu!

p.r.o.nuba Tisiphone thalamis ululauit in illis, et cecinit maestum deuia carmen auis; adfuit Allecto breuibus torquata colubris, suntque sepulcrali lumina mota face.

maesta tamen scopulos fruticosaque litora calco; quaque patent oculis litora lata meis, siue die laxatur humus, seu frigida lucent sidera, prospicio, quis freta uentus agat, et quaec.u.mque procul uenientia lintea uidi, protinus illa meos auguror esse deos; in freta procurro, uix me retinentibus undis, mobile qua primas porrigit aequor aquas; quo magis accedunt, minus et minus utilis adsto: linquor et ancillis excipienda cado.

est sinus, adductos modice falcatus in arcus; ultima praerupta cornua mole rigent: hinc mihi suppositas inmittere corpus in undas mens fuit et, quoniam fallere pergis, erit.

ad tua me fluctus proiectam litora portent, occurramque oculis intumulata tuis, duritia ferrum ut superes adamantaque teque, 'non tibi sic' dices 'Phylli, sequendus eram'.

saepe uenenorum sitis est mihi, saepe cruenta traiectam gladio morte perire iuuat; colla quoque, infidis quia se nectenda lacertis praebuerunt, laqueis inplicuisse iuuat.

stat nece matura tenerum pensare pudorem; in necis electu parua futura morast.

inscribere meo causa inuidiosa sepulcro; aut hoc aut simili carmine notus eris: 'Phyllida Demophoon leto dedit hospes amantem: ille necis causam praebuit, ipsa manum.'

_217. Elegy on the Death of Tibullus_

MEMNONA si mater, mater plorauit Achillem, et tangunt magnas tristia fata deas, flebilis indignos, Elegea, solue capillos!